ATA ATACANOV

(1922 – 1988)

Ata Atacanov XX. asır Türkmen edebiyatının önemli temsilcilerinden biridir. Onun şair, yazar, dramaturg, gazeteci kimlikleriyle yazdığı eserler Türkmen edebiyatında hak ettiği ilgiyi görmüştür. Ata Atacanov 15 Aralık 1922 tarihinde Merv şehrinin Gökçe köyünde bir memur ailesinde dünyaya geldi. Annesi ev hanımı, babası okumuş bir adammış. Anneannesi ve annesi anonim halk edebiyatı ürünlerinin çoğunu ezbere bilirlermiş, babası da doğu edebiyatından haberdar bir aydınmış. Ata Atacanov’un dikkatinin edebiyata, kültüre yönelmesinde aile terbiyesi büyük rol oynuyor. Geleceğin şairi köy mektebini tamamladıktan sonra, babası tahsil görmesi için onu Özbekistan’ın başkenti Taşkent şehrindeki eğitim yüksek okuluna (1934-1938) göndermiş. Şair yüksek okulu başarıyla bitirip, Aşkabat’taki eğitim enstitüsüne kaydoluyor. Sonra Moskova’daki Yukarı Edebiyat Kursunın iki yıllık bölümünü de tamamlıyor.

Ata Atacanov 1941 yılında Merv vilayet gazetesinde çalışma hayatına başlıyor. Değişik gazetelerin, dergilerin edebi çalışanı, sonra editörü olarak çalışıyor. Gençlerin edebi ürünlerinin daha güzel bir seviyeye ulaşması için elinden gelen yardımı yapıyor.

Şairin “Yeni Yıl Geldi” adlı ilk şiiri 1941 yılında, “Elma yine çiçek açıyor” adlı şiir kitabı ise 1948 yılında basılır. Bu yıllar İkinci dünya savaşını takip eden yıllardır. Harabeye dönen şehirleri yeniden kurmak, çöken ekonomiyi ayağa kaldırmak, verilen ölüm yitimlerin yarasını iyileştirmek gibi bütün halkı ilgilendiren işlere moral destek vermekte Ata Atacanov’un bu ilk şiir kitabı yayınlandığı dönemde kendine düşen katkıyı sağlayan kitapların biri olarak kabul edilmiştir. Genel olarak, bu kitabın edebiyat dünyasına katılması Türkmen şairleri katarının yeni bir imzayla zenginleştiğinin habercisiydi.

Bildiğimiz gibi, 1948 yılı Türkmenlerin kara günlerinin biri olarak halkın tarihinde iz bırakmıştır. Deprem Aşkabat’ı hemen hemen tamamen yerle yeksan etmişti. O devirde Aşkabat’ta yaşayan 198 bin kişiden 176 bini bir gecede şehit oldu, kalanların ise çoğu yaralandı, hayatına bir engelli olarak devam etti… Böyle bir zamanda Ata Atacanov’un kaleme aldığı “Elma yine çiçek açıyor”, “Hayır, o yıldırım değil”, “Yeni yurdun kutlu olsun, aziz dostum” gibi şiirleri yüksek moral seviyesi ve yaşama sevinciyle herkesin kalbini ısıtan eserler arasında yer almıştı. Onların çoğunu halk ezberlemiştir.

Bu devir şairin edebi ürünlerinin birinci etabı, yani olgunluğa doğru giden genç şairlik etabıdır. İkinci etap, şairin kendine has üslubunu oluşturan devir XX. asrın ellili yıllarının ikinci yarısından başlar. “Arzılı mıhman” (Değerli Misafir) (1956) adlı şiir kitabı bu olgunluk devrinin başı sayılır, bu kitabı, “Gözünüz aydın” (1957), “Guşgı kalesi”(1969), “Adım adım” (1961), “Salıncağım sahra benim” (1963), “Sönme, ocağım” (1966), “Aylı akşam” (1972), “Ben size gidiyorum” (1978) gibi şiir kitapları takip etti ve Ata Atacanov’u XX. asırda ön sıralarda yer alan şairler arasına katmayı başardı. Ata Atacanov’un bir çok şiiri bestelendi. O şiirleri şarkı sözü olan en meşhur şairlerden biri olarak bilinir.

Ata Atacanov’un mensur eserleri: “Patdı Ağa’nın Hikayeleri”, “Namus ile Ekmek”, “Koyu Kırmızı Çabuk Solar” (hikayeler); “Ay Doğsa Âlem Görür” (uzun hikaye); “İşler Nasıl, Yaran”, “Çakmak”, “Kendi Tanıdıklarım”, “Teke Kızı Tatyana” (romanlar). Yazarın romanları yakın geçmişten; yani 1936-37 yıllarının baskılarından, 1881 yılındaki Göktepe faciasından bahseder. Bunlar gerçek malzemelere dayanılarak yazılmış heyecan verici eserlerdir.

Ata Atacanov’un tiyatro eserleri: “Ben gelinimden  memnunum”, “Bir yaş daha büyüdük”, “Ben size inanıyorum”, “Guşgı Kalesi”, “Sevgiyi israf etmeyin”, “Yalınlı Yürekler”…

Ata Atacanov’un çocuklar için yazdığı eserler: “Aman okula gidiyor”, “Perman’ın Anneannesi”, “Üçlerin Seyahati”, “Bir yaş daha büyüdük biz”, “Atçapar”(Jokey)…

Genel olarak, Ata Atacanov şair, yazar, dramaturg, gazeteci kimliğiyle tüm gücüyle çalışıp, Türkmen edebiyatının tarihinde kendine mahsus yer edinen mühim sanatçılardan biridir.

Aşağıdaki şiirler şairin “Sönme, ocağım” adlı şiir kitabından alındı.

Hüdayi Can / Gurbandurdı Geldiyev

"Doganlık Çemeni / Kardeşlik Demeti"nden alınmıştır.

SEVDİĞİM, ATEŞ YAKTIM
AŞKABAT’TA DEĞİŞİK BİR BÜYÜ VAR
DÜNYA YARATSAM
ALEV GÜÇLENDİKÇE