SEYİTNAZAR SEYDÎ

(1760 – 1836)

Şairin doğum tarihi değişik görüşler vardır. Bunlardan biri 1768 yılı, diğeri ise 1775 yılı şeklindedir.  Bu görüşler, var olan bilgileri gözardı ederek ortaya atılan tahminlerden ibaret olup şairin gerçek doğum yılının 1760 olması ihtimali daha kuvvetlidir. Seydî Türkmenabat şehrinin Garabekevül ilçesine bağlı Lamma köyünde doğmuştur. Şair Türkmenlerin Ersarı boyuna mensupdur.

Seydî’nin gençlik yılları Amuderya nehri kıyılarında geçmiştir. Köyde ilk öğretimini tamamladıktan sonra Hive ya da Buhara medreselerinin birinde okumuştur. Okuduğu yer tam belli olmasa da yüksek öğrenim gördüğü şiirlerinden anlaşılmaktadır. Şairin öğretmen olarak çalıştığı da bilinmektedir.

Şairin Begnazar ve Sahipnazar adlı iki oğlunun olduğunu ve bunların genç yaşta öldüklerini de yine şiirlerinden öğreniyoruz. Bütün ömrünü at üstünde geçiren Seyitnazar Seydî, birçok savaşa katılmış ve 1836 yılında vefat etmiştir.

Seyitnazar Seydî yaşadığı devirde eline silah alıp hem vatanın korunması için çalışmış hem de yazdığı şiirlerle Türkmen halkına moral vermiştir. O, tarihi ve edebiyatı bir potada eriterek çok güzel eserler meydana getirmiştir. Şairin sanatında vatanı korumak, yiğitleri savaşa şevklendirmek, mertlik, önemli yer tutar. Bu konuların çoğu birebir tarihi olaylara dayanmaktadır. Şairin eserlerindeki bu özellik bizlerin hem şairin hayatı hakkında hem de dönemin olayları hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlamaktadır.

Şairin çağrısı üzerine Türkmenler birleşerek Buhara emirine karşı isyan ederler. İsyan iki yıla yakın sürer. Sonunda bazı aşiret beylerinin dönekliği yüzünden mağlup olurlar. Fakat Seyitnazar Seydî mücadelesine şiirleriyle devam eder

1824 yılında sonu gelmez savaşlardan bitap düşen Ersarılar 150 yıldır oturdukları Amuderya kıyılarını terkederek Merv’e göçmek zorunda kalırlar.

Seyitnazar Seydî’nin kılıcı ve kalemi Merv’e göçtükten sonra da görevine devam eder. Daha önce Buhara emirine karşı olan savaşını bu sefer İran şahına karşı verir. Bütün yiğitleri vatanın korunmasına ve düşmana karşı savaşa çağıran şair, “Her kim ki canından korkarsa karısının yanından ayrılmasın” diyerek savaşa katılmayanları aşağılamıştır.

Şairin kendi el yazısıyla yazılmış eserleri bugüne kadar ele geçmemiştir. Ancak müstensih nüshaları mevcuttur.

Hüdayi Can / Gurbandurdı Geldiyev

"Doganlık Çemeni / Kardeşlik Demeti"nden alınmıştır.

DÖNMEM BEN, BEYLER
GÖRÜLSÜN ARTIK
KALDIN, ELVEDA
VARALIM
GEL, ARZIGÜL, GÖRÜŞELİM!